Hobbit: Rozdział 5 - Zagadki w ciemnościach

Rozdział 5

Zagadki w ciemnościach

Kiedy otworzył oczy, wątpił przez chwilę, czy je naprawdę otworzył, bo ciemność nie stała się ani trochę przejrzystsza niż wówczas, gdy miał oczy zamknięte. W pobliżu nie było nikogo. Wyobrażacie sobie chyba przerażenie Bilba! Nic nie widział, nic nie słyszał, nic nie czuł prócz twardej skały pod plecami.

Podniósł się z wolna i zaczął omackiem sunąć na czworakach, aż dotknął ściany tunelu; lecz ani przed sobą, ani za sobą nic nie znalazł, nie było śladu po krasnoludach, nie było śladu po goblinach! Hobbitowi kręciło się w głowie, nie był wcale pewien, w którym kierunku zmierzała kompania w momencie, kiedy od niej odpadł. Ruszył więc niemal na chybił trafił i przepełznął spory kawałek drogi, gdy nagle poczuł pod ręką coś jak gdyby mały krążek z zimnego metalu leżący na podłodze chodnika. Ten moment miał odmienić całe jego życie, ale Bilbo wówczas tego nie wiedział. Prawie bezwiednie wsunął do kieszeni pierś-cień, który nie mógł mu się przecież na nic przydać w tej chwili. Hobbit nie poszedł już wiele dalej, siadł na zimnym dnie tunelu i na dość długi czas pogrążył się w desperacji. Wspomniał, jak to w swoim domu, we własnej kuchni osobiście smażył jajka na boczku - żołądek mówił mu, że najwyższy czas na śniadanie czy inną przekąskę - ale to wspomnienie wprawiło go w jeszcze gorszą rozpacz.

Nie miał pojęcia, co robić, nie miał pojęcia, co się właściwie stało, dlaczego kompani zostawili go samego, dlaczego, skoro został sam, gobliny go nie porwały, nie wiedział nawet, dlaczego głowa tak strasznie go boli. A naprawdę przeleżał czas dość długi bez poruszenia w bardzo ciemnym kącie i wszyscy go stracili na razie z oczu i z pamięci.

Po pewnej chwili wymacał w kieszeni fajkę. Była cała, a to już stanowiło jakąś pociechę. Poszukał woreczka: została w nim resztka tytoniu - a to była jeszcze lepsza pociecha. Zaczął więc szukać po kieszeniach zapałek, ale nie znalazł ani jednej, więc wszystkie nadzieje runęły znowu. Później, gdy zastanowił się nad tym przytomniej, zrozumiał, że miał szczęście. Kto wie, kogo i co wywabiłby Z ciemnych czeluści tego okropnego podziemia błysk zapałki i zapach tytoniu? W pierwszym momencie Bilbo załamał się zupełnie. Lecz przetrząsając kieszenie i obmacując się pilnie w poszukiwaniu zapałek, natrafił ręką na swój mieczyk _ ów scyzoryk odebrany trollom, o którym jakoś dotychczas nie pomyślał. Gobliny nie zauważyły tej broni u więźnia, bo nosił ją wsuniętą za spodnie.

Teraz dobył mieczyka z pochwy. Ostrze zabłysło mu przed oczyma nikłym światełkiem. "A więc to także robota elfów - stwierdził w duchu Bilbo _ a goblinów nie ma zbyt blisko, chociaż wolałbym, żeby były jeszcze dalej".

Bądź co bądź mieczyk dodał mu nieco otuchy. Niemały to zaszczyt nosić u boku ostrze wykute w Gondolinie na wojnę z goblinami, opiewaną w tylu pieśniach. A przy tym Bilbo już wiedział, jakie wrażenie robi taka broń na goblinach, gdy im błyśnie znienacka nad głowami.

"Wracać? - myślał. - To na nic! Skręcić w bok? Niemożliwe! Iść naprzód? Jedyna rada! A więc naprzód, marsz!" Wstał i podreptał naprzód, w jednej ręce wznosząc przed sobą lśniący mieczyk, a drugą trzymając się ściany. Serce mu pukało i pikało głośno w piersi.

Bilbo rzeczywiście był, jak się to mówi, przyparty do muru. Pamiętajcie jednak, że dla Bilba to położenie nie było tak okropne, jakby się wydawało mnie albo tobie na jego miejscu. Hobbici różnią się bardzo od zwykłych ludzi, a chociaż ich norki są ładne, wesołe, czyste i przewietrzane należycie, niepodobne do lochów goblinów, hobbici są bądź co bądź bardziej niż my przyzwyczajeni do podziemi i nie tracą tak łatwo orientacji w podziemnych korytarzach - pod warunkiem, oczywiście, że przestanie im się kręcić w rozbitej głowie. Hobbici mają też ruchy nadzwyczaj zwinne, umieją się kryć doskonale, wracają bardzo s .rybko do siebie po upadkach i rozbiciu, posiadają w dodatku ogromny zasób wiedzy i mądrych przysłów, o których większość ludzi nigdy nie słyszała albo od dawna zapomniała.

Mimo wszystko nie chciałbym być w skórze pana Bagginsa w owej chwili, Tunel ciągnął się bez końca. Bilbo widział tylko tyle, że posuwa się wciąż dość stromo w dół i że trzyma się na ogół stale jednego kierunku, chociaż droga tu i ówdzie wiła się albo zakręcała. Od czasu do czasu od głównego tunelu odbiegały węższe chodniki; Bilbo dostrzegał je przy lśnieniu mieczyka lub wyczuwał ręką na ścianie. Nie zwracał jednak na nie uwagi, mijał je tylko szybko, bojąc się goblinów i różnych przeczuwanych jedynie stworów, które mogłyby wychynąć z ciemnych czeluści. Szedł wciąż naprzód i wciąż w dół, ale w dalszym ciągu nic nie słyszał prócz łopotu nietoperza przelatującego mu niekiedy koło ucha: z początku wzdrygał się na te spotkania, ale potem zdarzały się tak często, że sil z nimi oswoił. Nie wiem, jak długo wędrował w ten sposób; marsz mu obrzydł do cna, ale zatrzymać się nie śmiał i szedł, szedł przed siebie, aż wreszcie ogarnęło go zmęczenie gorsze od najgorszego zmęczenia. Zdawało mu się, że będzie musiał tak iść do jutra i do pojutrza, i do popojutrza nawet.

Nagle zupełnie niespodziewanie chlupnął nogą w wodę. Uff! Zimna była jak lód. To go wreszcie zatrzymało w miejscu. Nie wiedział, czy napotkał po prostu kałużę na dnie chodnika, czy znalazł się na brzegu podziemnego strumienia przecinającego drogę, czy też stanął nad głębokim, czarnym, podziemnym jeziorem. Mieczyk ledwie że lśnił. Bilbo stał i nadsłuchiwał, ale chociaż dobrze wytężał uszy, nie słyszał nic prócz kap, kap - kapania kropel z niewidocznego stropu do wody na dnie.

"A więc kałuża albo jezioro, nie rzeka podziemna" - pomyślał. Nie ważył się jednak zapuścić w bród po ciemku. Pływać nie umiał, a przy tym pamiętał także o szkaradnych, oślizłych stworach z wielkimi, wyłupiastymi, ślepymi oczami, rojących się w takich wodach. Bo we wnętrzu gór, w stawach i jeziorach, żyją przedziwne istoty: ryby, których przodkowie nie wiedzieć przed ilu wiekami tu zapłynęli, by nigdy się już nie wydostać; od natężania wzroku w ciemnościach oczy im rosły i rosły, aż urosły ogromne. Są też stworzenia bardziej jeszcze obrzydłe od śliskich ryb. Nawet w tunelach i lochach, które gobliny same dla siebie pobudowały, żyją bez wiedzy gospodarzy różne stwory, co się tu z zewnątrz zakradły i przyczaiły w ciemnościach. Niektóre zaś z tych lochów pochodzą z wcześniejszej jeszcze epoki, gobliny je później tylko poszerzyły i połączyły chodnikami, ale pierwotni właściciele zostali w tajemnych zakamarkach, czyhając i węsząc po kątach.

W głębi podziemi nad czarną wodą mieszkał stary Gollum. Nie wiem, skąd się tutaj wziął ani też kim czy może czym był naprawdę. Nazywał się Gollum i był cały czarny jak noc, z wyjątkiem oczu, wielkich, okrągłych i wypełzłych. Miał łódź i pływał nią bezszelestnie po jeziorze - bo to było jezioro, rozległe i głębokie, i lodowato zimne. Wiosłował wielkimi stopami, zwieszając je po obu stronach łodzi, ale woda nigdy przy tym nawet nie plusnęła. Taką sztukę znał Gollum. Bladymi,. wielkimi jak latarnie oczyma wypatrywał ślepych ryb i wyławiał je błyskawicznym ruchem długich palców. Mięso także lubił. Gobliny, jeśli udało mu się którego schwycić, bardzo mu smakowały, ale musiał uważać, by nie dowiedziały się o jego istnieniu. Mógł więc tylko czasem, zaszedłszy od tyłu, zdusić śmiałka, który samotnie zapuścił się nad jezioro, gdy Gollum polował przy brzegu. Ale gobliny rzadko tu się pokazywały wyczuwając, że jakaś szkarada czai się w dole, u korzeni góry. Natrafiły na jezioro przy budowie tunelu, dawno,dawno temu, musiały więc zaniechać wybijania dalszej drogi w tym kierunku; tu się zatem kończył chodnik i nie było po co tędy chodzić, chyba że Wielki Goblin tak rozkazał. Czasem zachciewało mu się ryby z jeziora, ale najczęściej wysłannik nie wracał już z wyprawy, a władca musiał obejść się smakiem.

Gollum urządził sobie mieszkanie na oślizłej skalistej wysepce pośrodku jeziora. Stąd właśnie obserwował z dala hobbita swymi bladymi ślepiami niby przez lunetę. Bilbo go nie widział, Gollum jednak przyglądał mu się ze zdziwieniem, bo od razu poznał, że to nie goblin. Wsiadł więc do łodzi i odbił od wysepki, żeglując w stronę, gdzie na brzegu Bilbo siedział całkiem już zbity z pantałyku, u kresu drogi i pomysłów. Niespodzianie zbliżył się do niego Gollum i zagadał świszczącym szeptem:

- Co za szczęście, co za szansa, mój ssskarbie! Smaczny kąsssek widzimy, będzie co na zzząb położyć, glum, glum! - A mówiąc "glum, glum" przełknął z okropnym gulgotem ślinkę. Od tego właśnie przyzwyczajenia pochodziło jego imię, chociaż sam do siebie zwracał się zawsze: mój ssskarbie.

Hobbit mało ze skóry nie wyskoczył słysząc ten syk koło ucha i nagle dostrzegł wytrzeszczone blade ślepia, które się w niego wpatrywały.

- Kto tu? - spytał podnosząc przed sobą mieczyk.

- Kto to może być, jak myśśślisz, mój ssskarbie? - syknął Gollum (przywykł mówić sam do siebie, nie mając nikogo innego do rozmowy). Bardzo chciał się dowiedzieć, z kim ma do czynienia, bo był w tej chwili bardziej zaciekawiony niż głodny. Gdyby nie to, schwyciłby zdobycz najpierw, a poszeptał dopiero potem.

- Nazywam się Bilbo Baggins. Zgubiły mi się krasnoludy, zgubił mi się czarodziej, nie wiem, gdzie jestem, i nawet nie życzę sobie wiedzieć, bylem się stąd jakoś wydostał.

- Co on tam trzyma w ręku? - spytał Gollum przyglądając się mieczykowi. który mu się niezbyt podobał.

- Miecz z gondolińskiej stali.

- Sss! - rzekł Gollum i nagle dziwnie wygrzeczniał. - Może siądziesz i pogadasz z nim troszeczkę, mój ssskarbie. Może on lubi zagadki, może lubi, ccco? - Starał się udawać życzliwość, przynajmniej na razie, póki nie dowie się czegoś więcej o mieczyku i o tym stworzeniu, czy znalazło się tu naprawdę zupełnie samo, czy jest smaczne i czy Gollum jest naprawdę już znowu głodny. Nic prócz gry w zagadki nie przyszło mu do głowy. Zadawanie zagadek, a czasem i odgadywanie było jedyną rozrywką, jakiej zażywał w towarzystwie innych dziwacznych stworów przyczajonych w swoich jaskiniach; ale to było dawno,dawno temu, nim stracił wszystkich przyjaciół, został wypędzony ze swej siedziby i samotnie przeczołgał się w głąb, w głąb ziemi, w ciemne czeluście pod góra~.

-Dobrze, możemy pobawić się w zagadki - odparł Bilbo myśląc, że trzeba być uprzejmym, przynajmniej na razie, póki się nie dowie czegoś więcej o tym stworze, czy jest tutaj sam zupełnie, czy jest dziki, krwiożerczy i głodny i czy nie jest przypadkiem sojusznikiem goblinów. - Ty pytaj pierwszy - powiedział Bilbo, bo nie zdążył jeszcze przypomnieć sobie żadnej zagadki.

Gollum więc zasyczał:

Korzeni nie widziało niczyje oko,

A przecież to coś sięga bardzo wysoko,

Od drzew wybujało wspanialej,

Chociaż nie rośnie wcale.

- E, to łatwe - rzekł Bilbo. - Po prostu góra.

- On tak łatwo zgaduje? Niech on ssstanie z nami do zawodów. Jeśli mój ssskarb ssspyta, a on nie odpowie, to mój ssskarb go zje. A jeżeli on ssspyta, a ssskarb nie odpowie, to ssskarb zrobi wszystko, czego on sssobie będzie życzył. Na przykład pokaże mu wyjście na świat.

- Zgoda - rzekł Bilbo, nie śmiąc się sprzeciwić, i zaczął sobie wręcz łamać głowę, żeby wymyślić taką zagadkę, która by go ocaliła od pożarcia.

W czerwonej stajni trzydzieści białych koni

Kłapie, tupie, a czasem ze strachu dzwoni.

Nic innego nie przyszło mu do głowy, nie mógł się opędzić od myśli o jedzeniu. Zagadka była dość stara, toteż Gollum umiał na nią odpowiedzieć nie gorzej niż ty i ja.

- Ssstara, z brodą zagadka - syknął. - Zęby, zęby oczywiście, mój ssskarbie. Z kolei on powiedział:

Nie ma skrzydeł, a trzepocze,

Nie ma ust, a mamrocze,

Nie ma nóg, a pląsa,

Nie ma zębów, a kąsa.

- Chwileczkę! - krzyknął Bilbo, któremu wciąż myśl o jedzeniu przeszkadzała się skupić. Na szczęście coś podobnego do tej zagadki kiedyś słyszał, więc wysiliwszy trochę mózgownicę, znalazł odpowiedź. - Rozumie się, że to wiatr.

I uradowany, że zgadł, na poczekaniu wymyślił zupełnie nową zagadkę. "Tego ten podziemny stwór nie będzie wiedział!" - cieszył się w duchu.

Oko, co tkwiło w niebieskiej twarzy, ucieszyło się ogromnie,

Gdy zobaczyło w zielonej twarzy drugie oko.

"Ono jest zupełnie podobne do mnie,

Tylko że błyszczy nisko, a ja wysoko".

- Sss - zasyczał Gollum. Od dawna siedział pod ziemią, więc zapomniał o takich rzeczach. Bilbo już się zastanawiał, w jaki sposób Gollum spełni jego życzenie, gdy stwór nagle odgrzebał w pamięci odległe, bardzo odległe wspom. nienia z czasów, gdy ze swoją babką mieszkał w norze wydrążonej W wysokiej skarpie nad rzeką.

- Sss, mój ssskarbie - rzekł - to sssłońce i ssstokrotka.

Ale t2 zwyczajne, pospolite zagadki z powierzchni ziemi męczyły go bardzo. Przypomniały mu też dawne dni, gdy nie był taki samotny, podstępny i zgryźliwy jak teraz, toteż zniecierpliwił się wreszcie. Co gorsza zaczynał być głodny, postanowił więc tym razem dać hobbitowi trudniejsze i mniej przyjemne zadanie.

Nie można tego zobaczyć ani dotknąć palcami,

Nie można wyczuć węchem ani usłyszeć uszami,

Jest pod górami, jest nad gwiazdami,

Pustej jaskini nie omija,

Po nas zostanie, było przed nami,

Życie gasi, a śmiech zabija.

Gollum nie miał szczęścia, bo hobbit słyszał kiedyś podobną zagadkę, a zresztą rozwiązanie było wszędzie dokoła.

- Ciemność! - krzyknął, nie namyślając się długo i nie drapiąc nawet w głowę.

Pudełko bez zawiasów, klucza ani wieka,

A przecież skarb złocisty w środku skryty czeka.

Grał na zwłokę, by tymczasem wymyślić coś naprawdę trudnego. Ta zagadka wydawała mu się bardzo oklepana i łatwa, chociaż ją wypowiedział trochę innymi słowami niż zwykle. Ale dla Golluma zadanie okazało się bardzo trudne. Syczał sam do siebie, a nie mogąc znaleźć rozwiązania, szeptał i gulgotał.

Po chwili Bilbo się zniecierpliwił.

-No, więc co to jest? - spytał. - Sądząc z odgłosów, jakie wydajesz, myślisz, że chodzi o kipiący garnek, ale nie zgadłeś.

- Zossstaw szansssę, zossstaw szansssę mojemu ssskarbowi.

- Wiesz wreszcie? - spytał znów po długiej chwili Bilbo. - Zgadłeś?

Nagle Gollum przypomniał sobie, jak przed wielu laty okradał gniazda i siedząc pod skarpą rzeczną uczył swoją babkę wysysać...

- Jajko! - powiedział. - Jajko!

Po czym zadał hobbitowi zagadkę:

Nie oddycha, a żyje,

Nie pragnie, a wciąż pije.

Teraz Gollum z kolei sądził, że zadanie jest śmiesznie łatwe, ponieważ on sam miał wciąż przedmiot tej zagadki na myśli. Na razie nie przyszło mu do głowy nic lepszego, bo zdenerwował się tą historią z jajkiem. A tymczasem dla Bilba, który przez całe życie unikał wody, była to istna łamigłówka. Przypuszczam, że wy już oczywiście zgadliście albo zaraz zgadniecie, ale to nie sztuka, kiedy się spokojnie siedzi w domu i groźba pożarcia przez Golluma nie rozprasza umysłu. Bilbo chrząknął raz, chrząknął drugi, odpowiedź jednak nie zjawiała się jakoś.

Po chwili Gollum zasyczał sam do siebie z uciechy:

- Czy on aby sssmaczny? Czy sssoczysty? Czy ssskórkę ma chrupiącą? I z ciemności łakomie zerkał na Bilba.

- Trzeba się possspieszyć, possspieszyć - syknął Gollum gramoląc się już z łódki na brzeg, by dobrać się do hobbita. Ale w momencie kiedy zanurzył swoją pajęczą łapę w wodzie, jakaś spłoszona ryba podskoczyła i upadła hobbitowi na nogę.

- Fe! - zawołał Bilbo. - Jakie to zimne, jakie mokre! - I nagle zgadł: - Ryba! Ryba! - wykrzyknął.

Gollum był zły, że się tak zawiódł w ostatniej chwili, ale Bilbo zadał nową zagadkę, jak mógł najszybciej, więc stwór co prędzej usiadł znów w łódce, żeby namyślić się spokojnie.

Beznogi leży na jednonogim,

dwunogi siedzi na trójnogim,

a czworonóg dostanie resztki.

Ta zagadka doprawdy nie była stosowna w danych okolicznościach, ale Bilbo bardzo się spieszył. W innym momencie może by się Gollum biedził nad rozwiązaniem, ale w tej chwili, skoro tylko co była mowa o rybie, nietrudno było odgadnąć, że beznogi to właśnie ryba - a wtedy wszystko już stało się jasne. Ryba na małym stoliku, człowiek na trójnogim stołku, a kot dostanie ości - takie jest rozwiązanie i Gollum wkrótce na nie wpadł. Postanowił teraz zadać hobbitowi najtrudniejszą i przerażającą zagadkę. Powiedział tak:

Coś, przed czym w świecie nic nie uciecze,

Co gnie żelazo, przegryza miecze,

Pożera ptaki, zwierzęta, ziele,

Najtwardszy kamień na mąkę miele,

Królów nie szczędzi, rozwala mury,

Poniża nawet najwyższe góry.

Nieszczęsny Bilbo siedział w ciemnościach i próbował do tej zagadki dopaso-wać imiona wszystkich olbrzymów i smoków, o jakich słyszał w legendach, ale żaden z nich nie dokonał tylu strasznych rzeczy naraz. Hobbit czuł, że tu chodzi o jakąś inną zupełnie odpowiedź i że powinien ją znać, ale nie mógł jej w pamięci znaleźć. Ogarnął go strach, a strach bardzo przeszkadza w myśleniu. Gollum znów zaczął gramolić się z łodzi. Już zlazł do wody i brodząc szedł ku brzegowi. Bilbo widział coraz bliżej jego blade oczy. Język skołowaciał mu w ustach, chciał krzyknąć: "Zostaw mi jeszcze trochę czasu! Trochę czasu!" - ale z gardła wydobył mu się tylko pisk:

- Czas! Czas!

Ocalił go po prostu szczęśliwy przypadek. Bo to właśnie było rozwiązanie zagadki.

Gollum po raz drugi przeżył przykry zawód, był już teraz zły, a także znużony grą. Wysiłek umysłowy pobudził w nim apetyt. Tym razem nie wrócił do łodzi Siadł w ciemnościach obok Bilba. Hobbit, zdenerwowany tym bliskim sąsiedztwem, nie mógł zebrać myśli.

- Niech on ci zada jeszcze jedno pytanie, mój ssskarbie, proszę, proszę, tylko jedno jeszcze - rzekł Gollum.

Ale Bilbo nic nie mógł wymyślić, czując tuż obok siebie tę mokrą, zimną poczwarę, która go dotykała i potrącała. Na próżno hobbit drapał się i szczypał, nic nie przychodziło mu do głowy.

- Proszę, proszę - nalegał Gollum.

Bilbo znów uszczypnął się, dał sam sobie klapsa, ścisnął w garści rękojeść mieczyka, a nawet drugą rękę wetknął do kieszeni. Natrafił tam na pierścień, który przedtem podniósł w tunelu, lecz o którym zdążył zapomnieć. .

- Co ja ~mam w kieszeni? - powiedział głośno. Mówił do siebie, ale Gollum wziął pytanie za nową zagadkę i okropnie się zaniepokoił.

- To nieprzepisssowo, nieprzepisssowo - syknął. - Nieprzepisssowo, żeby on pytał mojego ssskarba, co ma w ssswojej wssstrętnej kieszeni.

Bilbo zorientował się w nieporozumieniu, ale nie znajdując lepszej zagadki, postanowił uprzeć się przy swoim pytaniu.

- Co mam w kieszeni? - powtórzył jeszcze głośniej.

- Sss - syknął Gollum. - On musi zgodzić się, żeby mój ssskarb zgadywał do trzech razy, do trzech razy sztuka.

- No dobrze. Masz prawo do trzech prób. Zaczynaj! - rzekł Bilbo. - Rękę! - powiedział Gollum.

- Źle - odparł Bilbo, który na szczęście już wyjął rękę z kieszeni. - Próbuj drugi raz.

- Sss... - syczał Gollum, coraz bardziej zdenerwowany. Pomyślał o rzeczach, które sam nosił w kieszeniach: rybie ości, zęby goblinów, mokre muszle, strzępek błony nietoperza, morski kamień do ostrzenia pazurów i temu podobne paskudztwa. Potem starał się przypomnieć sobie, co w kieszeniach nosili inni. - Nóż - powiedział wreszcie.

- Źle - odparł Bilbo, który zgubił nóż dość już dawno temu. - Próbuj po raz trzeci i ostatni.

Gollum był teraz w znacznie gorszym kłopocie niż poprzednio, gdy Bilbo zadał mu zagadkę o jajku. Syczał, prychał, kiwał się to naprzód, to wstecz, plaskał stopami o kamienną podłogę, kręcił się i wił - ale nie śmiał zaryzykować ostatniej szansy.

- Mówże - powiedział Bilbo - czekam! - Udawał zuchwalstwo i dobry humor, nie był jednak wcale pewien, jak się ta gra skończy, niezależnie od tego, czy Gollum zgadnie, czy nie. - Czas dozwolony mija!

- Sznurek albo nic - zaskrzeczał Gollum, trochę nieuczciwie, bo w jednej odpowiedzi zmieścił dwie do wyboru.

- Ani jedno, ani drugie - zawołał Bilbo oddychając z ulgą; zerwał się natychmiast i stanął oparty plecami o najbliższą ścianę, dobywając mieczyka z pochwy. Wiedział oczywiście, że gra w zagadki uświęcona jest starożytną tradycją i że nawet najbardziej przewrotne stwory nie ważą się w niej oszukiwać. Czuł jednak, że tej oślizłej poczwarze nie można ufać, by zechciała z dobrej woli dotrzymać słowa. Gollum mógł wymigać się pod pierwszym lepszym pozorem. Bądź co bądź ostatnie pytanie nie było prawdziwą zagadką, zgodnie z prastarymi regułami gry.

W każdym razie Gollum nie zaatakował hobbita natychmiast. Widział mie-czyk w jego ręku. Siedział spokojnie, drżąc tylko i szepcząc coś pod nosem. W końcu Bilbo stracił cierpliwość.

- No i co? - spytał. - Jak będzie z twoją obietnicą? Chcę stąd wyjść. Musisz mi pokazać drogę.

- Czyś ty, mój ssskarbie, obiecał to naprawdę? Czyś obiecał pokazać wssstręt-nemu małemu Bagginsssowi wyjście? Ale co on tam ma w kieszeni? Nie ma sznurka i nie ma nic. Nie, nie, glum, glum!

- Mniejsza z tym - rzekł Bilbo. - Słowo to słowo.

- On się złości, on się niecierpliwi - zasyczał Gollum - ale on musi poczekać, musi. Mój ssskarb nie może wybrać się do tunelu tak szybko. Mój ssskarb musi przedtem wziąć coś z domu, coś, co nam dopomoże.

- Dobrze, ale pośpiesz się - rzekł Bilbo zadowolony, że Gollum chce się oddalić. Przypuszczał, że to tylko wymówka i że poczwara więcej nie wróci. Bo o czym on mówił? Jaki pożyteczny przedmiot mógł trzymać na ciemnym jeziorze? Bilbo jednak mylił się w tych przypuszczeniach, Gollum naprawdę zamierzał wrócić. Był teraz zły i głodny. A że był też nędzną, złą poczwarą, uknuł pewien plan.

W pobliżu leżała wysepka, o której Bilbo nic nie wiedział, i tam, w swojej kryjówce, Gollum zgromadził garść obrzydliwych rupieci, lecz między nimi jedną jedyną piękną, bardzo piękną, bardzo cudowną rzecz: pierścień, złoty, bezcenny pierścień.

- Mój urodzinowy dar - szeptał sam do siebie, jak często robił w ciągu samotnych, dłużących się bez końca dni w ciemnościach. - Tego właśnie potrzebuje teraz mój ssskarb, właśnie tego!

Był mu potrzebny pierścień, który posiadał czarodziejską moc: kto go wsunął na palec, ten stawał się niewidzialny; można go było dostrzec tylko w pełnym słońcu, a i wtedy nie widziało się jego samego, lecz jedynie cień, zresztą drżący i nikły.

- Urodzinowy dar, bo przecież dostałeś go na urodziny, mój ssskarbie! - Tak zawsze mówił sobie.

Ale kto wie, jakim sposobem Gollum zdobył ów klejnot przed wiekami, w czasach, kiedy takie pierścienie bywały jeszcze na świecie? Może nawet mistrz, który tymi pierścieniami rządził, nie umiałby na to pytanie odpowiedzieć. Gollum początkowo nosił go stale na palcu, póki się nim nie znudził; potem trzymał go w sakiewce za pazuchą, póki sobie nie podrapał nim skóry na piersi; ostatnio zwykle chował go w szparze między skałami na wysepce i często tam wracał, by się napatrzyć swemu skarbowi. Ale od czasu do czasu kładł go na palec, gdy się stęsknił do tej ozdoby albo gdy był bardzo, bardzo głodny i miał dość rybnej diety. Skradał się wówczas ciemnymi korytarzami, polując na zabłąkane, samotne gobliny. Mógł zresztą ryzykować nawet wycieczki do pieczar, gdzie łuczywa świeciły blaskiem, od którego musiał mrużyć olśnione oczy; byłby i tam bezpieczny, tak, najzupełniej bezpieczny, nikt bowiem nie zobaczyłby go, nikt by nie zauważył nic, póki by nie poczuł na gardle jego szponów. Właśnie przed paru godzinami, mając swój pierścień na palcu, Gollum złowił małego goblinka. Jakże ten smarkacz wrzasnął! Została po nim jeszcze jakaś kostka do ogryzienia, lecz Gollum marzył o większym kąsku.

- Bezpieczny będziesz, bezpieczny, mój ssskarbie - szepnął do siebie. - On cię wcale nie zobaczy, więc ten szkaradny mieczyk na nic mu się nie zda, na nic, na nic.

Takie plany knuł w swoim nikczemnym łbie, gdy nagle odsuwając się od Bilba, poczłapał do łodzi i odpłynął od brzegu w ciemność. Bilbo myślał, że już go nigdy nie ujrzy więcej. Czekał jednak czas jakiś, nie miał bowiem pojęcia, jak bez niczyjej pomocy znaleźć wyjście.

Nagle usłyszał wrzask. Ciarki przeszły mu po krzyżach. Tam, w mroku, niezbyt daleko sądząc po głosie, Gollum klął i lamentował. Biegał po wysepce, szperał, szukał, przetrząsał wszystkie zakamarki, ale na próżno.

- Gdzie się podział, gdzie się podział? - słyszał Bilbo jego płaczliwe słowa. -Zgubiłeś go, mój ssskarbie, zgubiłeś! Przekleństwo! Nieszczęście! Zginął mój urodzinowy prezent!

- Co się stało? - zawołał Bilbo. - Co tam zgubiłeś?

- Niech on nie pyta o nic! - zaskrzeczał Gollum. - To nie jego rzecz. Glum! Zginął, zginął, glum, glum, glum!

- Ja także zginąłem - krzyknął Bilbo -i chcę się odnaleźć! Wygrałem przecież grę, a ty mi dałeś słowo. Chodźże więc tutaj! Chodź i wyprowadź mnie stąd, a potem będziesz szukał swojej zguby. -Gollum jęczał i był najwyraźniej szczerze zrozpaczony, ale Bilbo nie znajdował w sercu litości dla niego, rozumiejąc, że żaden przedmiot, tak bardzo przez tę poczwarę pożądany, nie może z pewnością służyć dobrym celom. - Chodźże wreszcie! - Zawołał.

- Nie, nie, nie teraz - odparł Gollum. - Muszę szukać mojej zguby, glum.

- Ale nie umiałeś rozwiązać mojej ostatniej zagadki i obiecałeś! - rzekł Bilbo. - Nie umiałeś rozwiązać jego zagadki? - powiedział Gollum. Nagle pośród gulgotania odezwał się ostry syk: - A ccco on ma w kieszszeni? Niech zaraz powie! Muszę najpierw to wiedzieć!

Bilbo nie widział właściwie powodu, by nie odpowiedzieć szczerze. Gollum szybciej od niego mógł domyślić się prawdy; byłoby to naturalne, skoro od wieków myślał wciąż o tym jednym przedmiocie i ustawicznie drżał ze strachu, żeby mu go nie ukradziono, ale hobbita rozdrażniła przedłużająca się zwłoka. Ostatecznie wygrał przecież grę, wygrał dość uczciwie, podejmując okropne ryzyko.

- Rozwiązanie trzeba zgadnąć, a nie pytać o nie - rzekł.

- Ale to nie była przepisssowa zagadka - powiedział Gollum. - To nie była zagadka, nie.

- No, jeśli chodzi o zwyczajne zapytanie - odparł Bilbo - to ja pytałem pierwszy, co zgubiłeś. Najpierw mi na to odpowiedz.

- A ccco on ma w kieszeni? - głos zasyczał tym razem głośniej i ostrzej, a gdy Bilbo spojrzał w stronę, skąd dochodził, ujrzał z przerażeniem wpatrzone w siebie dwa błyszczące punkciki. Podejrzenie, które się zrodziło w umyśle Golluma, rozjarzyło blade płomyki w jego oczach.

- Powiedz, co zgubiłeś! - upierał się Bilbo.

Ale błysk w oczach Golluma pozieleniał, rozognił się i szybko zbliżał się do hobbita. Gollum znów wsiadł w łódkę i wiosłował wściekle ku czarnemu brzegowi; takie szaleństwo ogarnęło jego serce, rozżalone stratą i rozjątrzone podejrzeniem, że już się nawet miecza przestał lękać.

Bilbo nie wiedział, co tak rozwścieczyło poczwarę, ale rozumiał, że cała gra na nic i że Gollum tak czy inaczej postanowił go zgładzić. W ostatnim momencie zdążył odwrócić się i trzymając się lewą ręką ściany, na oślep pobiegł czarnym korytarzem w tę stronę, z której przedtem przyszedł.

- Ccco on ma w kieszeni? - usłyszał głośny syk za swymi plecami i po chlupotaniu wody poznał, że Gollum wyskoczył z łodzi.

"Co ja tam właściwie mam?" - zastanowił się Bilbo sapiąc, lecz nie ustając w biegu. Wsadził rękę do kieszeni. Pierścień wydał mu się bardzo zimny, gdy wsunął go po omacku na palec.

Syk rozlegał się tuż za nim. Bilbo obejrzał się i zobaczył ślepia Golluma niby dwie zielone latarnie pnące się na brzeg jeziora. W panice poderwał nogi do jeszcze szybszego biegu, ale nagle zaczepił palcem stopy o jakąś nierówność gruntu i runął jak długi, nakrywając sobą mieczyk.

W okamgnieniu Gollum był przy nim. Lecz Bilbo nie zdążył drgnąć, odzyskać tchu, wstać, machnąć mieczykiem, gdy Gollum minął go, nie zwracając wcale uwagi na leżącego hobbita; po prostu, klnąc i mamrocząc, pobiegł dalej.

Co to mogło znaczyć? Gollum przecież dobrze widział w ciemnościach. Bilbo, nawet patrząc nań teraz z tyłu, wyraźnie dostrzegał blade, zielone światło bijące z ślepiów poczwary. Wstał z wysiłkiem, schował ledwie lśniący mieczyk do pochwy i bardzo ostrożnie ruszył śladem Golluma. Nie miał wyboru. Po cóż by wracał nad Gollumowe jezioro? A w ten sposób mógł się spodziewać, że Gollum mimo woli poprowadzi go ku wyjściu.

- Przekleńssstwo! Przekleńssstwo! Przekleńssstwo! - syczał Gollum. - Przeklęty Bagginsss! Zniknął! Co on ma w kieszeni? Domyślasz się, domyślasz, mój ssskarbie. To Bagginsss znalazł twoją zgubę, to on wziął twój urodzinowy dar.

Bilbo nadstawił uszu. Nareszcie zaczynał i on rozwiązywać zagadkę. Przyśpie-szył kroku, podbiegając jak śmiał najbliżej do Golluma, który wciąż pędził nie oglądając się za siebie, lecz kołysząc głową na boki, co Bilbo poznawał po nikłym odblasku jego oczu na ścianach.

- Twój urodzinowy dar! Przekleńssstwo! Jak to się ssstało, że go zgubiłeś, mój ssskarbie? To musiało być wtedy, kiedy szedłeś tędy ossstatnim razem i ssskręca-łeś kark temu skrzeczącemu sssmarkaczowi. Tak, tak. Przekleńssstwo! Ześliznął ci się z palca po tylu, tylu latach! Zginął, glum, glum.

Nagle Gollum siadł i zapłakał, aż przykro było słuchać tego świszczącego, bulgocącego chlipania. Bilbo zatrzymał się i przywarł płasko do ściany tunelu. Po chwili Gollum przestał płakać i znów zaczął gadać. Zdawało się, że sam z sobą o coś się spiera.

- Nie ma sssensssu wracać tą drogą i szukać dalej. Nie pamiętasz przecież, mój ssskarbie, wszystkich miejsc, w których byłeś. Nic to nie pomoże. Bagginsss 8o ma w kieszeni, to ten wssstrętny, wścibski Bagginsss go znalazł, powiadam ci.

To tylko domysssły, mój ssskarbie, tylko domysssły. Na pewno dowiesz się dopiero wtedy, kiedy odnajdziesz to wssstrętne ssstworzenie i ściśniesz je dobrze. W każdym razie Bagginsss nie wie, jaką twój klejnot potrafi zrobić sztukę, Trzyma go w kieszeni, po prossstu. Nic nie wie i nie może uciec daleko. Zabłądził, wssstrętny wścibski. Nie zna drogi do wyjścia. Sssam tak powie-dział... Powiedział, ale to oszust. Nie mówi tego, co naprawdę myśli. Nie chciał powiedzieć, co ma w kieszeni. On wie. Trafił do wejścia, to i do wyjścia trafi. Poszedł w stronę tylnej bramy. Tak, tak.

Tam gobliny go złapią. Nie wyjdzie tamtędy.

Sss, sss, glum, glum! Gobliny! Ale on ma twój urodzinowy dar, więc jak gobliny go złapią, znajdą twój klejnot, glum, glum. One się domyślą, do czego sssłuży. Już nigdy, nigdy nie będziesz tutaj bezpieczny, mój ssskarbie, glum, glum! Nikt przecież nie dostrzeże goblina, jeśli włoży to na palec. Goblin podejdzie, a ty go nie zobaczysz, mój ssskarbie. Nawet twoje dossskonałe oczy ci nie pomogą i goblin chytrze, cichcem złapie cię, glum, glumi

Dość gadania, mój ssskarbie, possspiesz się trochę. Jeżeli Bagginsss poszedł tą drogą, musimy prędko dogonić go i przekonać się wreszcie. Idź! To już niedaleko. Ssspiesz się!

Jednym susem Gollum zerwał się i ruszył wielkimi krokami naprzód. Bilbo podążał za nim, w dalszym ciągu bardzo ostrożnie, chociaż teraz nic mu nie groziło, chyba żeby się znów potknął o jakiś sterczący kamień i upadając narobił hałasu. W głowie wirowało mu od nadziei i zdumienia. A więc pierścień, który mu się dostał, był zaczarowany, obdarzał właściciela niewidzialnością! Bilbo oczywiście słyszał o takich rzeczach, mówiły o nich prastare legendy, lecz trudno było uwierzyć, że on sam taki właśnie pierścień znalazł, i to przypadkiem. Miał jednak niezbity dowód: Gollum mimo bystrych oczu nie zauważył go, chociaż przeszedł ledwie o krok od niego.

Posuwali się dalej naprzód, Gollum człapał pierwszy, sycząc i klnąc, Bilbo za nim tak cicho, jak tylko hobbici potrafią. Wkrótce doszli do miejsca, gdzie, jak spostrzegł Bilbo idąc tędy poprzednio, liczne korytarze odbiegały od głównego tunelu na boki. Gollum zaczął je liczyć.

- Jeden w lewo, dobrze. Jeden w prawo, dobrze. Dwa w prawo, dobrze. Dwa w lewo, dobrze, dobrze... - i tak dalej.

W miarę jak rósł rachunek, Gollum zwalniał kroku i coraz wyraźniej trząsł się, coraz głośniej chlipał, bo zostawiając jezioro coraz dalej za sobą, coraz bardziej się bał: gobliny mogły kręcić się w pobliżu, a on nie miał pierścienia. Wreszcie przystanął przy niskim otworze, który teraz - wspinając się w górę tunelu - mieli po lewej ręce.

- Siedem w prawo, dobrze. Siedem w lewo, dobrze - szeptał Gollum. - To ten. Tędy droga do tylnej bramy, tak. Tu jest przejście.

Zajrzał w głąb, ale odskoczył.

- Nie ważysz się tam wejść, mój ssskarbie, nie można. Tam są gobliny. Mnóssstwo goblinów. Czujesz je nosssem, mój ssskarbie, sss... No i co zrobimy? Przekleńssstwo i klęssska. Musimy tu poczekać, mój ssskarbie, poczekajmy, zobaczymy, co będzie.

Stanęli w martwym punkcie. Gollum wprawdzie doprowadził hobbita do właściwej drogi, ale Bilbo nie mógł z niej skorzystać. U wejścia do niej przycupnął bowiem Gollum i kiwał głową, zwiesiwszy ją między kolanami, a ślepia błyszczały mu zimnym płomieniem.

Bilbo ciszej niż myszka odsunął się od ściany, ale Gollum natychmiast sprężył się i zaczął węszyć, aż oczy mu znów pozieleniały. Syknął cichutko, lecz złowrogo. Nie mógł dojrzeć hobbita, był jednak zaalarmowany, a życie w ciem-nościach zaostrzyło mu prócz wzroku inne zmysły: słuch i węch. Jak gdyby skulony tuż przy ziemi, z rękoma na płask wspartymi o dno tunelu, wysuwał naprzód głowę i nos przytknął niemal do skały. W bladym świetle bijącym z oczu Golluma hobbitowi majaczyła tylko jego czarna sylweta, ale wyczuwał, że potwór, napięty jak cięciwa łuku, cały się pręży do skoku.

Bilbo wstrzymał niemal dech w piersi i sam także zesztywniał. Był w despera-cji. Mówił sobie, że trzeba uciec z tych okropnych ciemności, póki jeszcze sił staje. Trzeba walczyć. Trzeba przeszyć mieczem tę poczwarę, zgasić jej oczy, zabić. Przecież Gollum czyha na jego własne życie. Ale nie, taka walka byłaby nierówna. Bilbo stał się niewidzialny. Gollum nie miał broni. Zresztą Gollum jak dotąd nie zagroził mu wyraźnie śmiercią, nie próbował go zabić. Gollum w tej chwili był nieszczęśliwy, samotny, zrozpaczony. Nagle - obok zgrozy - wyrozu-miałość i litość wezbrały w sercu Bilba: objął myślą niezliczone, monotonne dni bez światła, bez nadziei na jakąś poprawę losu, twarde kamienie, zimne ryby, ciągłe czajenie się w mroku, szeptane rozmowy z samym sobą. W ułamku sekundy wszystko to ukazało się jego wyobraźni. Zadrżał. I w następnej sekundzie, jakby pchnięty jakąś nową siłą i decyzją, błyskawicznie skoczył naprzód.

Śmiały skok, nie na wroga jednak, lecz w ciemność. Dał susa tuż nad głową Golluma, przeleciał w powietrzu siedem stóp w dal, a trzy wzwyż; nie wiedział nawet, jak mało brakowało, by rozbił czaszkę o niski strop bocznego korytarza.

Gollum rzucił się wstecz, zamachał rękami w momencie, gdy hobbit przelatywał nad nim, lecz spóźnił się: jego dłonie klasnęły, napotykając tylko powietrze, a Bilbo, spadłszy zgrabnie na równe nogi, puścił się pędem w głąb nowego tunelu. Nie oglądał się nawet, żeby sprawdzić, co robi Gollum. Z początku słyszał syk i klątwy niemal przy własnych piętach, potem wszystko ucichło. I nagle ciszę rozdarł mrożący krew w żyłach wrzask, nabrzmiały nienawiścią i rozpaczą. Gollum zrozumiał swoją klęskę. Nie śmiał posunąć się dalej korytarzem. Wszystko stracił: nie tylko łup, na który polował, lecz także jedyną rzecz, którą kochał w życiu, swój najcenniejszy skarb. Na ten głos serce Bilba podskoczyło do gardła, lecz hobbit nie zatrzymał się nawet. Z daleka, słaby już jak echo, ale wciąż groźny, doszedł go syk:

- Złodziej, złodziej, złodziej Bagginsss! Nienawidzisz go, nienawidzisz, mój ssskarbie, na wieki!

Wreszcie zapadła głucha cisza, ale ona także wydawała się hobbitowi złowroga. "Jeżeli gobliny są tak blisko, że Gollum czuł je węchem - myślał -to z pewnością usłyszały jego krzyki i przekleństwa. Uwaga zatem, bo inaczej ta droga może mnie zaprowadzić do jeszcze gorszej przygody".

Korytarz był niski i niedbale wykuty. Droga dla hobbita nie przedstawiała wielkich trudności, z tym jedynie wyjątkiem, że chociaż uważał bardzo, obtłukł sobie parę razy stopy o przykre kamienie sterczące na dnie chodnika. "Trochę za niski tunel dla goblinów, zwłaszcza dla tych większych" - myślał Bilbo, nie wiedząc, że nawet największe gobliny z plemienia górskich orków umieją bardzo szybko posuwać się w postawie przygarbionej, prawie wlokąc rękami po ziemi.

Po jakimś czasie korytarz, dotychczas spadający w dół, zaczął piąć się znów ku górze, wkrótce nawet dość stromo. Bilbo wskutek tego musiał zwolnić kroku. W końcu wyszedł na równą drogę, lecz za następnym zakrętem droga znów sprowadziła go niżej, aż wreszcie u stóp lekkiej pochyłości hobbit dostrzegł przebłyskujące zza nowego zakrętu jakieś światło. Nie czerwonawe, jak blask ogniska lub latarni, lecz białawe światło dzienne. Bilbo puścił się pędem naprzód.

Mknąc ile sił w nogach, minął ostatni skręt i nagle wypadł na otwartą przestrzeń, a po tak długim pobycie w ciemnościach oświetlenie tutaj wydało mu się olśniewające. W rzeczywistości tylko wąski snop promieni słonecznych przenikał przez wrota, bo ciężkie kamienne drzwi były uchylone.

Bilbo aż oczy zmrużył. Nagle spostrzegł gobliny: siedziały w progu uzbrojone po zęby, z obnażonymi mieczami i szeroko otwierając oczy strzegły wejścia i prowadzącego doń korytarza. Były czujne, zaniepokojone, gotowe na wszystko.

Zobaczyły Bilba, nim jeszcze on je spostrzegł. Tak, zobaczyły go! Czy to przypadkiem, czy też pierścień po raz ostatni spróbował się zbuntować, nim przystał na służbę nowemu panu - dość, że w tym momencie nie tkwił na palcu hobbita. Z wrzaskiem tryumfu gobliny rzuciły się na Bilba.

Serce ścisnęło mu się z przerażenia i rozpaczy, jakby w nim powtórzył się echem lament Golluma. Zapominając nawet o mieczu, Bilbo wsunął ręce w kieszenie. A tam, w lewej kieszeni, spoczywał pierścień i teraz sam wsunął się hobbitowi na palec. Gobliny zatrzymały się w pół skoku jak wryte. Nie było przed nimi ani śladu po hobbicie! Zniknął! Wrzasnęły znowu raz i drugi, lecz już nie tak tryumfalnie jak przedtem.

- Gdzie on się podział?! - krzyknął któryś.

- Cofnął się pewnie w korytarz! - zawołało kilku. - Tędy! - wrzeszczeli jedni.

- Tamtędy! - wrzeszczeli drudzy.

- Uważać na wrota! - ryczał kapitan straży.

Rozlegały się gwizdy, zbroje dzwoniły, miecze szczękały, gobliny klnąc i złorzecząc biegały to tu, to tam, wpadały na siebie wzajem, coraz bardziej rozwścieczone. Powstał okropny zgiełk, krzątanina i zamęt.

Bilbo mimo przerażenia zachował tyle przytomności umysłu, by zrozumieć, co się stało, i wśliznął się za olbrzymią beczkę, w której strażnicy trzymali piwo; dzięki temu usunął się goblinom z drogi, tak że nie mogły go potrącić, stratować czy też schwycić po omacku.

"Muszę dostać się do wrót, muszę dostać się do wrót" - powtarzał sobie wciąż w duchu, lecz minęła długa chwila, zanim się odważył na jakąkolwiek próbę. Była to jak gdyby straszliwa gra w ciuciubabkę. Pośród rojących się i biegających na wszystkie strony goblinów biedny mały hobbit kluczył to w prawo, to w lewo; raz któryś ze strażników przewrócił nieboraka, nie zdając sobie sprawy, z czym się zderzył; w końcu Bilbo na czworakach przebiegł między nogami kapitana, wtedy dopiero wyprostował się i pomknął jak strzała do wrót.

Były jeszcze nie zaryglowane, ale jeden z goblinów przymknął je tak, że została ledwie ciasna szpara. Bilbo mocował się chwilę z drzwiami, nie mógł ich jednak poruszyć z miejsca. Wówczas spróbował przecisnąć się przez szparę. Wciskał się, wciskał, aż utknął! Położenie było okropne. Guziki kurtki zaklinowały się między drzwiami a futryną. Bilbo już widział otwarty świat: kilka stopni skalnych prowadziło w dół, do wąskiej doliny między dwiema wysokimi ścianami gór. Słońce wyjrzało zza chmury i świeciło jasno po drugiej stronie tych drzwi, ale Bilbo nie mógł się z nich wydostać.

Nagle któryś z goblinów we wnętrzu pieczary krzyknął: - Widzę jakiś cień pod drzwiami! Ktoś za nimi stoi!

Hobbitowi serce podeszło do gardła. Szarpnął się rozpaczliwie. Guziki prysnęły na wszystkie strony. Był za drzwiami. Kurtkę i kamizelkę miał w strzępach, ale zwinnie jak kozica sadził po stopniach w dół. Tymczasem ogłupiałe ze zdumienia gobliny wciąż jeszcze zbierały w progu jego piękne, mosiężne guziki.

Oczywiście po chwili puściły się za nim w pogoń, hukając i nawołując pośród drzew jak na łowach. Ale gobliny nie cierpią słońca. W jego blasku dostają zawrotów głowy, a nogi im się plączą. Nie mogły odnaleźć Bilba, który, wciąż z pierścieniem na palcu, przemykał w cieniu drzew szybko i bezszelestnie, unikając jak mógł słońca; toteż po krótkim czasie gobliny, mrucząc gniewnie i klnąc siarczyście, zawróciły do drzwi, których strzegły. Bilbo uciekł.

ROZDZIAŁ 6